احتمال خودکشی در چه کسانی بیشتر است؟

به گزارش خبرنگار ایران پزشک، باید توجه داشت که در زمینه اقدام به خودکشی، با عوامل خطری مواجه هستیم که احتمال خودکشی را بیشتر می‌کند. این عوامل شامل جمعیت شناختی، زیستی، روان شناختی و اجتماعی هستند. به طور مثال، سن، جنسیت، تحصیلات، شغل و پایگاه اجتماعی از جمله عوامل جمعیت شناختی هستند. بر اساس بررسی‌ها، زن‌ها بیشتر به خودکشی اقدام می‌کنند، اما این مردان هستند که بیشتر به دلیل خودکشی، جان خود را از دست می‌دهند. خودکشی در نوجوانی و سالمندی شایع‌تر از سن‌های دیگر است.
از جمله عوامل دیگر می‌توان به بی کاری و تحصیلات پایین اشاره کرد. بر اساس بررسی‌ها، افرادی که تحصیلات یا موقعیت اجتماعی و اقتصادی پایین‌تری دارند، اقدام به خودکشی در آنها شایع‌تر است. هرچند بی کاری و تحصیلات پایین، به تنهایی نمی‌تواند یک عامل خطر مهم باشد.

بحث مجرد بودن هم در این زمینه قابل توجه است. افرادی که خودکشی می‌کنند اغلب مجرد یا بیوه یا مطلقه هستند و حتی احتمال اقدام به خودکشی تا دو برابر در این افراد بیشتر است. همچنین انزوای اجتماعی که ناشی از بیماری‌های روان پزشکی یا مشکلات اجتماعی و سالمندی است هم از جمله عوامل خطر برای اقدام به خودکشی محسوب می‌شوند. سوء مصرف الکل و مواد مخدر هم از جمله عوامل خودکشی است.

ابتلا به بیماری‌های جسمی بدخیم مثل سرطان‌ها، دردهای مزمن، ایدز، ناتوانی شدید و مزمن، مشکلات عصبی و نورولوژی هم فرد را به شدت در معرض خودکشی قرار می‌دهد. بر اساس بررسی‌ها، ۳۰ تا ۴۰ درصد افرادی که به دلیل خودکشی فوت می‌کنند، به یک اختلال جسمی جدی مبتلا هستند که این نرخ در سالمندان بیشتر دیده می‌شود. بیماری‌ها با تشدید نا امیدی، از دست دادن نقش‌های مهم اجتماعی، آسیب پذیری فرد را افزایش می‌دهد و به همین دلیل است که در بیماری‌های مزمن، جنبه‌های روانی هم بررسی شده و فرد مبتلا را از نظر درمان‌های روان شناسی و حمایتی هم مد نظر قرار می‌گیرد.

بیماری‌های روان پزشکی عامل محوری در اقدام به خودکشی هستند. بیش از ۹۰ درصد کسانی که به دلیل خودکشی فوت می‌کنند، به یک بیماری روان پزشکی که تشخیص داده شده یا نشده، مبتلا بودند. در این میان، افسردگی اساسی با خودکشی رابطه تنگاتنگی دارد. اختلال دو قطبی هم به میزان زیادی با خطر خودکشی در ارتباط است. اختلال‌های اسکیزوفرنی و اختلال پانیک و وسواس هم با خطر خودکشی همراه هستند. آن‌چه این اختلالات را با خودکشی همراه می‌کند، شدت نشانه‌ها و نا امیدی از درمان است. بیمارانی هستند که اختلال پانیک و وسواس مبتلا هستند، اما شدت نشانه‌ها به حدی نیست که فرد را دچار نقص کارکردهای اجتماعی کند و از درمان هم نا امید نیستند و احتمال خودکشی در این افراد کمتر است. همچنین اختلالات شخصیتی مثل شخصیت مرزی و ضد اجتماعی هم خطر خودکشی بالایی دارند.

در زمینه متغیرها و عوامل روان شناختی که فرد را مستعد خودکشی می‌کند نیز باید گفت که یکی از مهمترین آنها، نا امیدی است که به عنوان یک نشانه مهم در اختلالات روان پزشکی هم دیده می‌شود. این‌که فرد به آینده امیدوار نبوده و اقدامی در جهت بهبود زندگی خود انجام ندهد، نشان از نا امیدی دارد. خیلی‌ها نا امید هستند، اما به خودکشی فکر نمی‌کنند که احتمال خطر را کاهش می‌دهد.
یکی دیگر از عوامل، خشم است که به عنوان یک هیجان مهم در اقدام به خودکشی مشاهده می‌شود. افکار خودکشی و دیگرکشی با خشم و خصومت نسبت به خود یا دیگران تقویت می‌شوند. به همین دلیل، درمان گر موقع سنجش خطر خودکشی، احتمال دیگرکشی را هم بررسی می‌کنند. زیرا ممکن است تمایل به دیگرکشی، فرد را برای اقدام به خودکشی برانگیخته کند.

تکانش گری نیز عامل روان شناختی دیگری است. منظور از اقدامات تکانشی، اقدامات بدون فکر است. بسیاری از این افراد، بدون فکر به خودکشی اقدام کردند و پس از آن، پشیمان شده‌اند.

عامل دیگر، نقص در حل مسئله است. افرادی که نمی‌توانند روش‌هایی برای حل مسائل و مشکلات خود داشته باشند و وقتی با مشکلات مواجه می‌شوند، احساس ناکارآمدی دارند، ممکن است به خودکشی فکر کنند.
عامل دیگر که با خودکشی ارتباط تنگاتنگ دارد، ویژگی شخصیتی کمال گرایی است که شخص از خود انتظار بهترین عملکرد را دارد. از دست دادن عزیزان، از دست دادن جایگاه شغلی، از دست دادن آبرو نیز در اقدام به خودکشی موثر هستند. از دست دادن توانایی فکری و شناختی مثل کسانی که به زوال عقل دچار می‌شوند، احساس از دست دادن توانایی جسمانی مثل نابینا شدن هم می‌توانند فرد را برای خودکشی برانگیخته کنند.
از جمله دیگر عوامل هشدار برای خودکشی نیز می‌توان به نا امیدی، احساس خشم شدید، پرداختن به فعالیت‌های پرخطر، احساس در تله افتادن، جدایی از دوستان و خانواده، اضطراب و بی قراری، بی خوابی، تغییرات خلقی، احساس پوچی اشاره کرد که اگر به موقع به این عوامل توجه شود، احتمال خودکشی کاهش پیدا می‌کند. اگر به این عوامل در اطرافیان خود توجه داشته باشیم و هر کدام از این فاکتورها را مشاهده کردیم، باید به موضوع توجه کنیم.

عوامل خطر اجتماعی، مشکلات شغلی و خانوادگی و محل سکونت نیز می‌تواند از جمله عوامل خطر اجتماعی باشند. وجود عوامل خطرناک در محل زندگی، مثل دسترسی راحت به داروهای خطرناک نیز می‌تواند احتمال اقدام به خودکشی را افزایش بدهد.

اگر بخشی از این عوامل یا اکثر این عوامل در فرد وجود داشته باشد، شاید بتوان فرد را خودکشی گرا دانست. مراقبت و حمایت از این افراد، یکی از مهمترین اقداماتی است که باید انجام شود. بسیاری از خانواده‌ها باورهای نادرستی داشته و فکر می‌کنند تهدیدهای فرد خودکشی گرا نباید جدی گرفته شود. همچنین نا آگاهی از عوامل زمینه ساز خودکشی، مثل افسردگی و بیماری‌های بد خیم جسمی و احساس پوچی، باعث می‌شود که خانواده‌ها بدون توجه به این عوامل، خطر اقدام به خودکشی را نادیده بگیرند.

احتمال خودکشی در افرادی که در گذشته اقدام به خودکشی ناموفق داشته‌اند، بیشتر است. حتی اگر در ظاهر این افراد وضعیت روانی خوبی داشته باشند و اقدام قبلی را نادرست بدانند. این افراد حتما باید از یک درمانگر صاحب صلاحیت کمک بگیرند. درمان‌های خوبی در این زمینه وجود دارد که می‌توان به درمان دیالکتیک و درمان شناختی رفتاری اشاره کرد. درمانگرهای زیادی در این روش‌ها تخصص دارند. همچنین صداهای مشاوره زیادی در این زمینه وجود دارند که وقتی فرد تحت فشار است، می‌تواند با این تلفن‌ها تماس بگیرد و با مشاوران و روان شناسان صحبت کند.
در مواقعی که فرد نمی‌تواند بلافاصله شرایط را بهتر کند، باید فعالیت کند و یک جا ننشیند. به طور مثال می‌تواند یک فعالیت بی ربط انجام بدهد و خود را سرگرم کند. نکته دیگر این‌که می‌تواند در یک فعالیت مشارکت داشته باشد و حواس خود را از توجه به نکات منفی، پرت کند. همچنین می‌تواند شرایط را مقایسه کند. این‌که احساس متفاوتی را تجربه کند و اگر در حال حاضر نا امید و افسرده است، از خانه بیرون برود و فعالیت دیگری انجام بدهد. روش دیگر این است که دوری کند و افکار و احساسات منفی را متوقف کند. ممکن است در خانه تعارضی شکل بگیرد و فرد تمایل به انجام اقدام تکانشی داشته باشد، بهتر است خود را از این فضا دور کند. حتی اگر امکان رفتن از آن فضا وجود ندارد، می‌تواند فکر خود را منحرف کند. حواس پنج گانه یکی از ابزارهایی است که باعث می‌شود هیجان‌های دردناک کنترل شوند. در چنین شرایطی باید به حواس پنج گانه توجه شود، این‌که چه چیزهایی می‌بینیم، می‌شنویم و لمس می‌کنیم. روش دیگر این است که تصویرسازی کرده و به طور مثال چشم خود را ببندیم و فضای امن و راحت را تصور کنیم. این اقدامات، درمان بخش نیستند، اما می‌توانند بین فکر و عمل، فاصله بیندازند و همین فاصله است که می‌تواند درصد زیادی از اقدام به خودکشی‌ها را متوقف کند.

پایان پیام/

خبرنگار: نازنین آهنگری